Tin từ Chi cục Chi cục Khai thác và Bảo vệ Nguồn lợi
Thuỷ sản tỉnh TT-Huế cho biết, đã phát hiện mốc giới về quyền đánh cá khắc trên
đá gần 200 năm tại Khu vực dự kiến xây dựng Khu Bảo vệ thủy sản Gành Lăng, Lộc
Bình, huyện Phú Lộc.
Thông tin trên được Chi cục báo cáo gửi các cơ quan
hữu quan của tỉnh TT-Huế mới đây. Di tích mốc giới khắc đá được Chi cục này
phát hiện trong chuyến khảo sát thực địa mới đây.
Tại mốc giới này, hán tự được khắc chìm sâu trên đá
tảng nửa chìm, nửa nổi trên mặt nước đầm phá. Sau gần hai trăm năm, mặt chính
của mốc đá này vẫn còn khá rõ, còn mặt bên chữ gần như còn nguyên vẹn.
Mặt bên đọc là: Minh Mạng nguyên niên, ngũ nguyệt nhị
thập bát nhật (Năm thứ nhất thời Vua Minh Mạng, ngày 28 tháng 5 _ Tương ứng tây
lịch là: 08/7/1820). Mặt chính có các chữ đầu là: Phao Võng, Tăng Sà, Thủy
Bạn, tam xã thủy diện… (có thể hiểu là 3 làng chài thủy cư Phao Võng, Tăng Sà,
Thủy Bạn_tiếng Hán không có chữ làng, ở đây dùng chữ xã; các chữ bên dưới chưa
đọc được).
Mặt trước Mốc Đá
TS. Nguyễn Quang Vinh Bình, Chi cục Trưởng Chi cục
Khai thác và Bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản, cho biết, qua đánh giá sơ bộ hiện
trường, ý kiến của bô lão ngư dân địa phương, cũng như các thư tịch cỗ… bước
đầu có thể khẳng định, đây là mốc giới “quyền đánh cá” của 3 làng chài tại Huế
dưới thời Vua Minh Mạng.
3 làng gồm: Làng Phao Võng chuyên bủa lưới, làng
Tăng Sà chuyên nghề rớ bè và Làng Thủy Bạn (chính là tên trước đây của Làng
Thủy Tú, hiện là thôn Thủy Tú, xã Hương Vinh, thị xã Hương Trà). Làng Thủy Tú
có công với nhà Vua, nên Vua ban quyền cho vùng đánh cá rộng lớn. Địa danh đầm
Thủy Tú hiện nay của huyện Phú Vang, nối từ vùng cửa Thuận An, đầm Sam - Chuồn
đến đầm Cầu Hai, cũng do thời gian trước đây là vùng mặt nước thuộc chủ quyền
của Làng Thủy Tú này.
Ông Bình cho rằng, phát hiện này rất quan trọng, thể
hiện việc quản lý ngư trường đầm phá từ xa xưa đã được chú trọng. Chủ trương
hiện nay của Tỉnh là phân vùng ngư trường cho các Chi hội Nghề cá để tự chủ
quản lý, đồng thời góp phần cùng các cơ quan Nhà nước hữu quan quản lý ngày
càng tốt hơn ngư trường, nguồn lợi thủy sản, môi trường thủy sinh. Vì suy cho
cùng, đây không chỉ là trách nhiệm của Nhà nước, mà còn của cộng đồng ngư dân
và đó chính là sinh kế lâu dài của ngư dân đầm phá. Đây có thể được hiểu là
chính sách dựa vào dân để quản lý nghề cá quy mô nhỏ.
Mặt bên Mốc Đá
Đến nay, tổng diện tích bảo vệ nghiêm ngặt tại các Khu
Bảo vệ Thủy sản (UBND tỉnh TT-Huế thành lập) là 222,7 hecta, chiếm hơn 1% tổng
diện tích đầm phá. Có 5 thuyền kiểm ngư cộng đồng đã được hỗ trợ, hoặc cộng
đồng ngư dân tự sắm để tham gia kiểm tra, giám sát cùng nhà nước. Có 22 Chi hội
Nghề cá được UBND các huyện cấp 20 quyền khai thác thuỷ sản trong các thuỷ vực
đầm phá cụ thể. Diện tích đầm phá được trao quyền lên gần 10.000 hecta, chiếm
khoảng 45% đầm phá Tam Giang – Cầu Hai. Cùng với việc mở ra cơ chế có sự tham
gia của ngư dân trong quản lý, bảo vệ… nguồn lợi thủy sản một vài năm gần đây
có dấu hiệu phục hồi trở lại, rõ ràng nhất là rong câu và cá dìa, 2 loài đặc
trưng phổ biến đầm phá Tam Giang – Cầu Hai.
Dự kiến, Chi cục Khai thác & BVNL Thủy sản sẽ tiếp
tục khảo sát thêm và trình các cơ quan chức năng có thể thành lập một bảo tàng
nghề cá nhỏ tại đây, để kịp thời bảo vệ các mốc trên. Các mô hình ngư cụ truyền
thống có thể được xây dựng, tôn tạo trong Phòng bao che hoặc dưới nước tự
nhiên; khu cây ngập nước bản địa được phục vụ hồi tạo sinh cảnh… các sáng kiến
được suy tính để có thể kết hợp, trở thành điểm tham quan du lịch, cải thiện
sinh kế cộng đồng nghèo ở đây.
