Tài Liệu Thuyết Minh Bình Định

Khái Quát Tỉnh Bình Định

I. Điều kiện tự nhiên

1.Vị trí địa lý

Bình Định là tỉnh thuộc vùng duyên hải Nam Trung Bộ, phía Bắc giáp tỉnh Quảng Ngãi, phía Nam giáp tỉnh Phú Yên, phía Tây giáp tỉnh Gia Lai, phía Đông giáp biển Đông. Bình Định được coi như cửa ngõ của các tỉnh Tây

Nguyên. Tỉnh có 11 đơn vị hành chính gồm 10 huyện và 1 thành phố. Quy Nhơn là thành phố loại II, trung tâm kinh tế - chính trị - văn hoá của tỉnh.

2. Đặc điểm địa hình

Địa hình của tỉnh tương đối phức tạp, thấp dần từ Tây sang Đông của dãy Trường Sơn, độ cao trung bình 500 – 700 m, kế tiếp là vùng trung du. Địa hình phổ biến là đồi thấp xen kẽ thung lũng hẹp có độ cao dưới 100 mét, hướng vuông góc với dãy Trường Sơn. Vùng thấp là vùng đồng  bằng rải rác có đồi thấp xen kẽ. Địa hình đồng bằng nghiêng nên rất dễ bị  rửa trôi, dẫn đến đất bị bạc màu và mặn hoá. Ngoài vùng là cồn cát ven biển. Các địa hình chủ yếu của tỉnh là: vùng núi trung bình phía Tây (chiếm 70% diện tích tự nhiên của tỉnh, cao từ 500 - 700 mét, độ dốc trên  25⁰ kéo dài theo chiều Bắc - Nam qua các huyện Hoài Ân, An Lão, Vĩnh Thạnh, Vân Canh, bị chia cắt mạnh; vùng này có dãy núi cao trên 1.000 mét); vùng đồi, tiếp giáp giữa vùng núi phía Tây và đồng bằng phía Đông (chiếm khoảng 10% diện tích, độ cao dưới 100 mét, độ dốc 10 – 15⁰); vùng đồng bằng ven biển (chiếm 20% diện tích, đồng bằng nhỏ hẹp theo hạ lưu các sông và bị chia cắt thành nhiều mảnh nhỏ. Ven biển có nhiều đầm, vịnh, cửa biển)

3. Khí hậu

Bình Định thuộc vùng nhiệt đới ẩm gió mùa. Nhiệt độ trung bình 27⁰C. Lượng mưa trung bình hàng năm trong 5 năm gần đây là 2.185 mm. Mùa mưa (từ tháng 8 đến tháng 12) tập trung 70 - 80% lượng mưa cả năm. Mùa mưa trùng với mùa bão nên thường gây ra lũ lụt. Ngược lại, mùa nắng kéo dài nên gây hạn hán ở nhiều nơi. Độ ẩm trung bình là 80%.

II. Tài nguyên thiên nhiên

1. Tài nguyên đất

Diện tích đất tự nhiên của tỉnh là 6.025,6 km², có thể chia thành 11 nhóm đất với 30 loại đất khác nhau, trong đó quan trọng nhất là nhóm đất phù sa có khoảng trên 70 nghìn ha, phân bố dọc theo lưu vực các sông. Đây là nhóm đất canh tác nông nghiệp tốt nhất, thích hợp với trồng cây lương thực và cây công nghiệp ngắn ngày. Diện tích đất chưa sử dụng còn rất lớn, chiếm tới 34% tổng diện tích tự nhiên của tỉnh. Đây là một tiềm năng lớn cần được đầu tư khai thác.

2. Tài nguyên rừng

Bình Định hiện có khoảng 196.000 ha đất lâm nghiệp, trong đó trên 151.500 ha rừng tự nhiên và hơn 44.300 ha rừng trồng. Rừng hiện nay còn tập trung chủ yếu ở những vùng xa đường giao thông nên chỉ có ý nghĩa lớn về phòng hộ và bảo vệ môi trường. Xét theo mục đích kinh tế thì rừng sản xuất có 65,5 nghìn ha, rừng phòng hộ có gần 128 nghìn ha. Rừng Bình Định có hơn 40 loài cây có giá trị dược liệu, phân bố hầu khắp ở các huyện như: ngũ gia bì, sa nhân, thiên niên kiện, bách bộ, thổ phục linh, hoàng đằng, thiên môn, phong kỷ, kim ngân. Vùng trung du, ven biển có cây dừa, trám, đặc biệt cây mai gừng có giá trị dược liệu cao, nhưng chủ yếu phân bố ở vài vùng đất hẹp tại huyện Vĩnh Thạnh. Cây sa nhân cũng có giá trị xuất khẩu cao.

3.Tài nguyên khoáng sản

Tài nguyên khoáng sản ở Bình Định khá đa dạng, đáng chú ý nhất là đá granít có trữ lượng khoảng 500 triệu m³, với nhiều màu sắc đỏ, đen, vàng… là vật liệu xây dựng cao cấp được thị trường trong và ngoài nước ưa chuộng; sa khoáng titan tập trung ở mỏ Đề Gi (Phù Cát) trữ lượng khoảng 1,5 triệu m³; cát trắng ở Hoài Nhơn, trữ lượng khoảng 90.000 m³. Nhiều nguồn nước khoáng được đánh giá có chất lượng cao đã và đang được đưa vào khai thác sản xuất nước giải khát, chữa bệnh. Toàn tỉnh có 4 nguồn nước khoáng là Hội Vân, Chánh Thắng (Phù Cát), Bình Quang (Vĩnh Thạnh), Long Mỹ (Tuy Phước), riêng nguồn nước khoáng nóng Hội Vân đảm bảo các tiêu chuẩn chữa bệnh và có thể xây dựng nhà máy điện địa nhiệt. Ngoài ra, còn có các khoáng sản khác như cao lanh, đất sét và đặc biệt là các quặng vàng ở Hoài Ân, Vĩnh Thạnh, Tây Sơn.

III. Tiềm năng du lịch

Bình Định có nhiều vùng vịnh với những bãi tắm đẹp và danh lam thắng cảnh biển hài hoà, hấp dẫn như bán đảo Phương Mai, bãi tắm Hoàng Hậu, Đảo Yến, Quy Hoà, Bãi Dài, Vĩnh Hội, Tân Thanh,..là nguồn tài nguyên thiên nhiên rất phong phú để phát triển du lịch. Bình Định có một quần thể di tích với những tên gọi đã trở nên quen thuộc như tháp Dương Long, Cánh Tiên, Bánh Ít, Bình Tiên, Tháp Đôi,..

 Về vị trí địa lý, có thể hình dung Bình Định như một tâm điểm nối với các vùng du lịch của cả miền như Nha Trang, Plâyku, Hội An, Đà Nẵng, Huế,..đồng thời cũng là điểm nút giao thông nối với quốc lộ 19 – ngã ba Đông Dương , đường Hồ Chí Minh, tạo điều kiện cho tỉnh phát triển du lịch biển gắn với du lịch núi và cao nguyên, phát triển du lịch nội địa và du lịch quốc tế. Chính vì vậy, trong quy hoạch tổng thể phát triển du lịch Việt Nam đến năm 2010, Bình Định được xác định là có một vị trí quan trọng của vùng du lịch Nam Trung Bộ, là một mắt xích quan trọng hệ thống các tuyến điểm du lịch quốc gia.  

Thành Phố Quy Nhơn

Quy Nhơn, còn viết là Qui Nhơn, là thành phố tỉnh lị tỉnh Bình Định, Trung Bộ, Việt Nam.

Thành phố Quy Nhơn nằm ở phía đông nam của tỉnh Bình Định, phía đông là biển Đông, phía tây giáp huyện Tuy Phước, phía bắc giáp huyện Tuy Phước và huyện Phù Cát, phía nam giáp huyện Sông Cầu của tỉnh Phú Yên. Quy Nhơn nằm trong phạm vi tọa độ từ 13°36' đến 13°54' vĩ Bắc, từ 109°06' đến 109°22' kinh Đông, cách Hà Nội 1.065 km về phía Bắc, cách thành phố Hồ Chí Minh 690 km về phía Nam và cách thành phố Pleiku (Tây Nguyên) 176 km.

Qui Nhơn có nhiều thế đất khác nhau, đa dạng về cảnh quan địa lý như núi rừng, gò đồi, đồng ruộng, ruộng muối, bãi, đầm, hồ, sông ngòi, biển, bán đảo và đảo. Bờ biển Qui Nhơn dài 42 km, diện tích đầm, hồ nước lợ lớn, tài nguyên sinh vật biển phong phú, có nhiều loại đặc sản quí, có giá trị kinh tế cao... Các ngành kinh tế chính của thành phố gồm công nghiệp, thương mại, xuất nhập khẩu, dịch vụ cảng biển, nuôi và khai thác thuỷ hải sản, du lịch.

Mục tiêu phát triển của thành phố là xây dựng Qui Nhơn thành đô thị loại I trực thuộc tỉnh vào năm 2010 và phấn đấu đến năm 2020 trở thành đô thị trực thuộc Trung ương trên hành lang Bắc-Nam và Đông-Tây; một trung tâm công nghiệp, thương mại, dịch vụ, giao dịch quốc tế có vai trò tích cực thúc đẩỳ phát triển kinh tế-xã hội của khu vực.

Khu Du Lịch Gềnh Ráng

Nằm cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 3km về phía Đông Nam. Gềnh Ráng đã được Bộ văn hóa thông tin xếp hạng là di tích Quốc gia năm 1991 và được đánh giá là danh lam thắng cảnh bậc nhất của tỉnh Bình Ðịnh.

Truyền thuyết kể rằng, ngày xưa có một cô gái "sắc nước, hương trời" ở Bồng Sơn bị bọn tham quan, vô lại truy đuổi định cưỡng bức nên phải chạy trốn vào Quy Nhơn. Đến Ghềnh Ráng, bỗng dưng sấm chớp bão bùng, núi nứt một khe lớn và nàng biến mất. Người yêu cô gái tìm đến chỉ còn thấy bóng nàng ẩn hiện trên bầu trời. Từ đó nơi đây được đặt tên là "Ghềnh Ráng Tiên sa".
Ghềnh Ráng không chỉ đẹp bởi truyền thuyết mà thực tế cũng là một bức tranh sơn thủy hữu tình, hiếm nơi nào có được. Phía tây nam núi xanh trùng điệp như muốn vươn tận trời xanh. Phía đông bắc biển xanh bao la, ôm lấy bãi cát vàng, cong cong như trăng lưỡi liềm mùa hạ. Đi dọc theo triền núi ta sẽ được chiêm ngưỡng một số "tác phẩm" tuyệt đẹp của thiên nhiên. Có tảng đá hình đầu sư tử chồm ra biển như muốn lao xuống dòng nước sâu thẳm. Tượng Vọng phu trầm tĩnh xa xăm. Rồi những gấu đá, voi đá nằm chầu như đang canh giữ biển trời. Hòn Chồng mới nhìn tưởng mong manh, có thể đổ sụp bởi một làn gió nhẹ nhưng bao đời vẫn sừng sững trước phong ba bão táp.

Nơi đây có bãi Đá Trứng hay còn gọi là bãi tắm Hoàng Hậu vì ngày xưa Nam Phương Hoàng Hậu vẫn thường đến đây để tắm. Cách bãi Đá Trứng không xa về hướng tây là mộ của nhà thơ Hàn Mạc Tử, được chuyển dời từ nghĩa địa trại phong Qui Hoà về. Phía sau mộ là nhà lưu niệm có nhiều ảnh, tư liệu.

Mộ Hàn Mạc Tử

Hàn Mặc Tử (22 tháng 9, 1912 – 11 tháng 11, 1940) là một nhà thơ nổi tiếng, khởi đầu cho dòng thơ lãng mạn hiện đại Việt Nam, là người khởi xướng ra Trường thơ Loạn.

Hàn Mặc Tử cùng với Quách Tấn, Yến Lan, Chế Lan Viên được người đương thời ở Bình Định gọi là Bàn thành tứ hữu, nghĩa là Bốn người bạn ở thành Đồ Bàn.

Hàn Mặc Tử tên thật là Nguyễn Trọng Trí, sinh ở làng Lệ Mỹ, Đồng Hới, Quảng Bình. Hàn Mạc Tử, Lệ Thanh, Phong Trần là các bút danh khác của ông. Ông có tài năng làm thơ từ rất sớm. Ông cũng đã từng gặp gỡ Phan Bội Châu và chịu ảnh hưởng khá lớn của chí sỹ này. Ông được Phan Bội Châu giới thiệu bài thơ Thức khuya của mình lên một tờ báo. Sau này, ông được một suất học bổng đi Pháp nhưng vì quá thân với Phan Bội Châu nên đành đình lại. Ông quyết định lên Sài Gòn lập nghiệp. Năm đó ông 21 tuổi.

Lên Sài Gòn, ông làm phóng viên phụ trách trang thơ cho tờ báo Công luận. Khi ấy, Mộng Cầm ở Phan Thiết cũng làm thơ và hay gửi lên báo. Hai người bắt đầu trao đổi thư từ với nhau, và ông quyết định ra Phan Thiết gặp Mộng Cầm. Một tình yêu lãng mạn, nên thơ nảy nở giữa hai người.

Ít lâu sau, ông mắc bệnh phong - một căn bệnh nan y thời đó. Ông bỏ tất cả quay về Quy Nhơn và mất khi mới 28 tuổi. Cuộc đời của ông được biết đến với nhiều mối tình, với nhiều người phụ nữ khác nhau, đã để lại nhiều dấu ấn trong văn thơ của ông - có những người ông đã gặp, có những người ông chỉ giao tiếp qua thư từ, và có người ông chỉ biết tên như Hoàng Cúc, Mai Đình, Mộng Cầm, Thương Thương, Ngọc Sương, Thanh Huy, Mỹ Thiện.

Các tập thơ đã xuất bản : Gái quê (1936), Thơ Hàn Mặc Tử (1959) gồm có: Thơ Đường Luật, Gái Quê, Đau Thương (lúc đầu mang tên Thơ điên), Xuân Như Ý.

Nhiều nơi ở Việt Nam dùng tên của ông để đặt cho đường phố như: Huế, Phan Thiết (con đường dẫn lên Lầu Ông Hoàng)... Có ít nhất hai bài hát được sáng tác để nói về cuộc đời ông: Hàn Mặc Tử của Trần Thiện Thanh và Trường ca Hàn Mặc Tử của Phạm Duy.

Mộ Hàn Mặc Tử thuộc Khu du lịch Gềnh Ráng trên một ngọn đồi nhỏ, con dốc để đến thăm mộ được đặt tên là dốc Mộng Cầm, người yêu của ông. Mộ giống như một linh mục, trên mộ có đề chữ RIP có nghĩa là Phêrô Phanxico bằng chữ Latinh. Sỡ dĩ có chữ này vì Phêrô Phanxico là tên thánh của nhà thơ.

Mộ xây theo kiểu thức tân thời, nấm mộ hình chữ nhật nằm trên ba bậc cấp rộng và cao. Trên đầu dựng bia. Trên đầu bia tạc hình Đức Bà Maria đứng nhìn xuống nấm mộ và đưa tay ra như để đón linh hồn ông đương quì ở dưới chân.

Mộ trông đơn giản nhưng trang nhã, cảnh trí thật thanh u.

Phía sau lưng, tức là phía Nam, núi xanh dựng thành, nơi cao nơi thấp và từng lớp từng lớp chạy ven theo biển cho tới Quy Hòa. Phía trước mặt và phía Đông, biển Quy Nhơn bát ngát và vũng Thị Nại láng lai. Thành phố Quy Nhơn nằm trên lưỡi cát vàng chạy dài ra biển, cửa nhà chen chúc dưới bóng phi lao và đường sá dọc ngang, suốt ngày người qua kẻ lại… Xiên xiên phía Tây Bắc, núi Đèo Son đứng sững ngó vào lăng. Và phía Tây cửa nhà san sát, rồi non chạy từng dãy ngoài xa xa. Phong cảnh thật thích hợp với tâm hồn thơ.

Có đến viếng mộ Hàn Mặc Tử, các bạn nên đi vào buổi mặt trời mới mọc, hoặc vào lúc nắng đã nhạt hơi sương. Ánh hòa quang của biển vừa óng ánh vừa mát mẻ, ánh điều lộng lẫy của ráng nửa chìm sau núi nửa chiếu lên tầng mây, làm cho quang cảnh của lăng thêm vẻ cao sang tú mỹ. Chúng ta có thể ngờ rằng cảnh quang vinh của bậc thiên tài sau lúc mãn phần được thể hiện trên thế giới.

Bãi Tắm Hoàng Hậu

Nằm trong khu Gềnh Ráng, cách trung tâm thành phố Quy Nhơn khoảng 3km về phía đông nam. Đây là bãi tắm được đánh giá là đẹp nhất ở tỉnh Bình Định.

Tương truyền rằng, trong những lần theo vua Bảo Đại đi kinh lý các tỉnh miền Trung, Nam Phương Hoàng Hậu đã chọn nơi đây làm bãi tắm cho riêng mình. Và bãi tắm Hoàng Hậu có tên gọi bắt nguồn từ đây.
Không bút nào tả được cảm giác tuyệt vời khi bạn giẫm bàn chân trần lên những viên đá tròn, nhẵn như trứng chim khổng lồ, nằm xếp lên nhau trên bãi biển. Hai bên ghềnh đá nhô cao như những chàng vệ sĩ hứng tấm lưng trần chắn những đợt sóng lớn liên tục xô vào bờ, tung lên cao những đám bọt trắng xóa như pháo thăng thiên. Đến đây bạn sẽ được đắm mình trong không gian yên tĩnh, hài hoà của gió núi và sóng biển. Bãi tắm Hoàng Hậu - món quà của thiên nhiên ưu đãi cho con người nơi đây.

Thành Đồ Bàn

Thuộc xã Nhơn Hậu, huyện An Nhơn, cách thành phố Quy Nhơn 27 km về hướng Tây Bắc.

Thành được xây dựng vào cuối thế kỷ 10, dưới triều đại vua Yangpuky Vijaya. Đây là kinh đô cuối cùng của vương quốc Chăm Pa. Các vua Chăm đã đóng ở đây từ thế kỷ 11 đến thế kỷ 15.

Đến 1775, nhà Tây Sơn xây dựng lại kiên cố, đặt tên là Thành Hoàng Đế từ năm 1778. Từ năm 1776 đến 1793 là đại bản doanh của quân Tây Sơn và sau đó là kinh đô của chính quyền Trung ương Hoàng đế Thái Đức - Nguyễn Nhạc. Thành Hoàng đế nguyên là một tổng thể kiến trúc hình chữ nhật gồm ba vòng thành: Thành Ngoại, Thành Nội và Tử Cấm Thành. Thành Ngoại có chu vi 7400m, Thành Nội còn được gọi là Hoàng Thành có hình chữ nhật dài 430m, rộng 370m. Bên trong Thành Nội có Tử Cấm Thành cũng hình chữ nhật dài 174m, rộng 126m.
Sau khi bị nhà Nguyễn thôn tính, thành đã bị tàn phá. Di tích hiện nay không còn nguyên vẹn, chỉ còn sót lại Cổng Tam Quan và các bức tường thành. Tường thành xây bằng đá ong, có hào, đường lát đá hoa cương. Trong thành có di tích cũ của người Chăm như giếng vuông, tượng nghê, voi đá. Bên cửa hậu có gò Thập Tháp, trên gò có 10 ngôi tháp Chàm, hiện nay không còn. Đặc biệt có ngôi tháp Cánh Tiên cao gần 20 m, góc tháp có tượng rắn làm bằng đá trắng, hai voi đá và nhiều tượng quái vật. Chùa Thập Tháp nằm ở phía Bắc Thành, chùa Nhạn Tháp nằm ở Nam thành là những ngôi chùa cổ, trong đó còn giữ được nhiều di tích, hiện vật liên quan đến văn hóa Chăm Pa và phong trào Tây Sơn. Thành đã được xếp hạng Di tích Lịch sử năm 1982.

Tháp Cánh Tiên

Tháp Cánh Tiên nằm giữa thành Ðồ Bàn, thuộc làng Nam An, xã Nhơn Hậu, huyện An Nhơn, tỉnh Bình Định, cách thành phố Qui Nhơn 27km về hướng tây bắc. Tháp xây trên một đỉnh đồi cao chừng vài chục thước, thờ bà Nữ Thần Y A Na.
Tháp Cánh Tiên có bề mặt vuông, nhiều tầng xây bằng gạch, cao gần 20m, trông xa giống như đôi cánh của nàng tiên đang bay lên trời.
Đây là một trong những ngôi tháp điển hình cho phong cách kiến trúc Bình Định. Kết cấu gồm tiền sảnh và điện thờ (tiền sảnh bị đổ sụp). Phía ngoài thân tháp, các mặt tường được trang trí những cột ốp và các khung dọc nhô ra. Khác với các tháp chàm khác, tháp Cánh Tiên được xây dựng một phần bằng sa thạch ở nửa phía ngoài các cột ốp tường và các góc diềm mái. Tại bốn góc ở mỗi tầng của tháp có các chi tiết bằng đá hình đuôi phượng nhô ra.

Sân Bay Phù Cát

Sân bay Phù Cát là một sân bay hỗn hợp quân sự và dân dụng ở huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định, miền Trung Việt Nam. Sân bay này do Cụm cảng hàng không miền Trung (MAA), một cơ quan của Cục Hàng không Dân dụng Việt Nam, quản lý.

Sân bay này được xây năm 1966 làm căn cứ không quân của Không lực Việt Nam Cộng hoà. Sau năm 1975, sân bay này được chuyển thành sân bay hỗn hợp quân sự và dân sự. Sân bay Phù Cát cách trung tâm Quy Nhơn khoảng 30 km về phía tây bắc, tại huyện Phù Cát.

Taïi ngoïn ñeøo Nhoâng thuoäc thò traán Phuø Myõ, phía beân traùi ta seõ thaáy moät töôïng ñaøi ñaõ ñöôïc Boä Vaên Hoùa Thoâng Tin coâng nhaän laø di tích lòch söû ñoù chính töôïng ñaøi chieán thaéng ñeøo Nhoâng.

Chiến Thắng Đèo Nhông

Mùa xuân năm 1965, để phối hợp với chiến trường toàn miền Nam và làm đòn bẩy tiếp tục tạo thế cho quần chúng nổi dậy diệt ác, phá kèm giải phóng vùng nông thôn, đồng bằng trên địa bàn huyện Phù Mỹ, tỉnh và khu 5, dưới sự chỉ đạo của Khu ủy, Bộ tư  lệnh quân khu 5 và Tỉnh ủy Bình Định, Bộ tư lệnh mặt trận A1 được nhanh chóng thành lập và đồn Dương Liễu (nay là đồi Sa Lem) được chọn làm điểm tiến công đầu tiên của quân và dân ta vào hệ thống bố phòng của Mỹ-Ngụy.

Vào lúc 0h30 phút đêm mùng 4 rạng sáng mùng 5 tết Ất Tỵ, lực lượng chủ công của Tiểu đoàn 2, thuộc Trung đoàn 2 (Sư đoàn 3 Sao Vàng) cùng bộ đội địa phương huyện Phù Mỹ đã bí mật, bất ngờ tập kích vào đồn Dương Liễu. Trong  thời gian rất ngắn khoảng chừng 10 phút, với tinh thần chiến đấu dũng cảm, địch không kịp trở tay, quân ta hoàn toàn làm chủ trận địa, diệt gọn 1 đại đội Cộng hòa và 4 trung đội dân vệ, làm chết gần 200 tên, thu 170 súng và nhiều quân trang, quân dụng các loại. Tuyến phòng thủ của địch dọc đường số 1 ở phía Bắc Bình Định bị uy hiếp nặng.

Trước thất bại ở cứ điểm Gia Hựu (Hoài Nhơn) và đồn Dương Liễu , địch phản ứng trong thế cảnh giác. Sau 2 ngày thăm dò, ngày mồng 7 địch cho 2 tiểu đoàn Cộng hòa thuộc Trung đoàn 41 cùng 2 chi đội xe bọc thép M.113, có cả pháo binh và máy bay chiến đấu yểm trợ theo đường số 1 từ quận lỵ Phù Mỹ tiến ra Dương Liễu nhằm giải tỏa, tái chiếm. Từ các điểm cao, hỏa lực của ta cấp tập nhả đạn vào đúng đội hình trung tâm của địch. Trận đánh diễn ra quyết liệt.

Tuy bị đánh bất ngờ nhưng với số đông, vũ khí trội hơn địch hung hăng chống trả khá quyết liệt. Các trận địa pháo của chúng cùng các tốp máy bay chiến đấu của địch nã pháo, bom bừa bãi xuống trận địa. Nhờ ý chí chiến đấu quả cảm của cán bộ chiến sỹ tiểu đoàn 1, tiểu đoàn 3, càng về sau vòng vây của quân ta càng siết chặt. Các chiến sĩ ta với tinh thần mưu trí, dũng cảm áp sát đội hình địch, dùng chiến thuật cá nhân đánh giáp lá cà với địch. Đến 16h30 cùng ngày, bộ đội ta hoàn toàn làm chủ trận địa, quân địch số bị chết, số bị thương nằm ngổn ngang trên đường. Số tàn quân ngụy, có cả cố vấn Mỹ còn lại chạy ra vòng ngoài bị du kích và đồng bào các xã Mỹ Trinh, Mỹ Phong truy bắt và tiêu diệt.

Như vậy, trong vòng 2 giờ chiến đấu tại Đèo Nhông ta đã diệt hơn 700 tên giặc, bắn cháy 4 máy bay và 2 chi đội xe bọc thép M.113, bắt sống 2 xe, thu toàn bộ vũ khí, khí tài và các loại quân dụng khác. Trong thời điểm này, tại cứ điểm An Lương án ngự phía Đông huyện lỵ, dưới sự chỉ đạo của chi bộ Mỹ Chánh lực luợng dân quân du kích xã, thôn cùng quần chúng nổi dậy. Do thất bại ở Dương Liễu - Đèo Nhông, chiều mùng 7, phân đội M.113 gồm 3 chiếc cùng lính cộng hòa rút lên Phù Mỹ, xã Mỹ Chánh hoàn toàn giải phóng lại lần thứ 2.

Thừa thắng xông lên, quân dân khắp nơi trong huyện, trong tỉnh phấn khởi náo nức nổi dậy phá ấp chiến lược, phá tan kèm kẹp, giành quyền làm chủ, làm cho địch hoang mang lo sợ nhiều tên đào ngũ, một số ra trình diện với chính quyền cách mạng. Hơn 1 tháng sau chiến thắng Đèo Nhông - Dương Liễu, ta đã giải phóng thêm 132 thôn và hầu hết các xã với 170.000 dân được hoàn toàn tự do.

Chiến thắng Đèo Nhông - Dương Liễu chứng minh sự trưởng thành vượt bậc của bộ đội chủ lực ta về nhiều mặt, khẳng định khả năng đánh tiêu diệt lớn trước quân chủ lực của địch được trang bị binh khí hiện đại. Đây cũng là chiến thắng mở đầu tiêu diệt lớn sinh lực địch trên chiến trường khu 5, góp phần tích cực cùng quân và dân cả nước đánh bại và làm phá sản hoàn toàn chiến lược “Chiến tranh đặc biệt” của đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai, đưa cục diện cách mạng miền Nam chuyển sang bước phát triển mới.

Chiến thắng Đèo Nhông - Dương Liễu là mốc son chói lọi của quân và dân ta trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước và mãi mãi là niềm tự hào của nhân dân Phù Mỹ, Bình Định. Với ý nghĩa to lớn đó, năm 1985 Đảng bộ Phù Mỹ đã khởi công xây dựng tượng đài-công trình di tích lịch sử có tầm cỡ quốc gia mang tên Chiến thắng Đèo Nhông-Dương Liễu ngay trên vùng đất đã xảy ra trận đánh và được Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận là di tích lịch sử quốc gia. Hằng năm, vào ngày mùng 5 tháng Giêng Âm lịch được coi là một trong những ngày hội truyền thống lịch sử của nhân dân Phù Mỹ và Bình Định với Lễ hội Chiến thắng Đèo Nhông-Dương Liễu.

Chuyên Đề Dừa Tam Quan

Đi gần đến địa giới Quảng Ngãi là ta gặp dừa Tam Quan. Vậy là lại vẳng nghe câu hát: “Chiều chiều ngó phía Tam Quan, Thấy bầy cò trắng bay ngang rừng dừa”.
Ôi rừng dừa Tam Quan là đây! Trùm lên bóng mát con đường là một cánh rừng dừa bên quốc lộ 1. Du khách có cảm giác lâng lâng, tâm hồn thanh thản như đang đi vào giấc ngủ tuổi thơ nơi xứ dừa.
Rừng dừa Tam Quan đầy ấp gió biển, xanh xanh óng mượt những tán lá dừa đang xõa tóc lay động nhè nhẹ như đang vuốt ve ai dạo bước dưới chân gốc dừa già nặng chùm quả biếc mọc siêu siêu trên mặt đất chỉ một sải tay là có thể hái được…
Xe khách đã định trước chặng dừng chân nơi đây để thưởng thức bữa cơm dọc đường đặc biệt với gạo gon, mực ống và vị canh ngọt lịm của cá cơm, cá mó kề liền đĩa cá thu cá chim luộc, cá hô nướng làm khách nhãng quên món cơm gà chiên hấp dẫn.
Du khách còn ngạc nhiên hơn vì bữa ăn thịnh soạn như vậy mà sao giá lại rẻ đến bất ngờ. Có gì đâu, chỉ tại Tam Quan gạo trắng nước trong, tôm cá bạt ngàn cộng với tấm lòng mến khách nên mới được thượng đế nuông chiều đến thế, ai nỡ lòng nào bóc lột khách vãng lai khi chưa được dịp chiêu đãi khách tại nhà.

Lưu luyến đất dừa, trước khi lên xe đi tiếp, khách không quên thưởng thức nước cốt dừa Tam Quan. Trước cửa dãy nhà phố nhỏ ngổn ngang những buồng dừa xếp đống. Mỗi buồng có tới vài ba chục quả tươi đủ các màu quyến rũ: màu xanh mượt của dừa nạo, vàng óng của dừa lửa và lạ lẫm là dừa xiêm chỉ to bằng trái bưởi mà vị ngọt như đường phèn hòa trong nước mát.
Cơn đói đã qua cơn khát không còn nữa, sau giây phút tận hương một bữa ăn ấn tượng dọc đường khách cố ngồi thêm chút nữa để ngắm thêm một lần bóng dừa cao vời vợi, chùm quả xanh tròn trịa với dòng sông nhỏ, với những con lạch bao quanh đê tưới tiêu một cách tự nhiên cho một vùng cây trái.
Những sớm mai mát lành gió biển Đông, rừng dừa xôn xao lay động, ngọn cây tán lá đung dưa, dưới gốc liền kề tiếng mái chèo khua nước nhẹ nhàng, con thuyền nhỏ êm trôi chầm chậm, trong khoang chất đầy trái ngọt, những chùm dừa xanh ấy được chuyên chở về đâu?
Hèn nào mà người dân Nghĩa Bình xưa lúc đi xa vẫn nhớ mãi một góc quê mình. Họ hát: “Ai xa Bình Định Tam Quan, Mà không vương vấn những hàng dừa xanh”.
Đi sâu vào một đoạn đường làng phủ dầy cát mịn, rợp bóng những hàng dừa tơ, bất ngờ gặp những đôi trái gái làng cùng nhau ngồi dưới gốc cây tước sơ dừa bện chão. Những vòng dây dừa cuộn xoắn vào nhau trong giọng hát xa xa. Có ai nghe thấy họ đang hát về tình yêu đôi lứa, về quê hương yêu dấu, về hạnh phúc thanh bình? Những sải dây dừa đủ cỡ sợi to để néo buộc thuyền, sợi nhỏ mỏng manh dành cho em gái nhảy dây trong sân trường góc phố.
Khách lãng du cứ việc xem việc ngó những gì chuyển động những gì tĩnh tại rồi thả bộ dưới bóng râm rừng dừa mặc cho trời hè soi nắng nhưng tuyệt nhiên chẳng có một tia nắng lọt qua được những tán lá dày khép kín không trung.
Khách bộ hành cứ thủng thẳng bước đi chậm chạp dạo chơi như đi trước sân đình không mưa, không nắng. Rừng dừa bao giờ cũng sạch mát, mặt đất nhẵn trơn không một bụi cây lùm cỏ hoang dại nào mọc lẫn vào dây làm cho ai đó cứ tưởng là một sân chơi trong công viên bát ngát nơi đô thị.
Rừng dừa Tam Quan một thời xơ xác khói lửa chiến tranh, giờ đây, sau 30 năm giải phóng, rừng dừa Tam Quan lại ngút ngàn mượt xanh hơn bất cứ bao giờ. Suốt một giải đất ven bờ miền Trung dài dặc mà trung tâm là Tam Quan biết bao bóng dừa cao vút xanh rờn vẫn luôn lả lướt soi mình bên bãi cát dòng sông hay trước thềm nhà, bờ ao, ngoài ngõ, cuối vườn. Cây dừa đã che mát cho một vùng nhiệt đới với cái nắng hè khắt khe nóng bỏng. Ta xin cảm tạ và mãi biết ơn rừng dừa ở bất cứ đâu.

Danh Nhân Đào Duy Từ

Đào Duy Từ (1572- 1634) là nhà quân sự, nhà yêu nước lớn, một danh nhân thời Chúa Nguyễn Phúc Nguyên. Ông là người có công lớn giúp chúa Nguyễn giữ vững cơ nghiệp ở Đàng Trong.

Ôngquê gốc ở làng Hoa Trai, huyện Ngọc Sơn , phủ Tĩnh Gia, tỉnh Thanh Hóa (nay thuộcxã Nguyên Bình, huyện Tĩnh Gia), nhưng nơi Đào Duy Từ bắt đầu sự nghiệp củamình để rồi trở thành một nhân vật nổi tiếng lại là đất Tùng Châu (nay thuộchuyện Hoài Nhơn, tỉnh Bình Định).Năm 1627 Đào Duy Từ được tiến cử lên chúa Nguyễn Phúc Nguyên và được trọng dụngphong làm Nha Nội tán, Tước Khê Lộc hầu, trong coi việc quân cơ trong ngoài vàcho được tham bàn quốc sự. Ông là người đề xuất với chúa Nguyễn cho đắp lũy TrườngDục (Quảng Bình) và một lũy khác chạy dài từ cửa biển Nhật Lệ đến núi Đào Mậuthuộc Đồng Hới, tục gọi là lũy Thầy dài hơn 3000 trượng, cao 1 trượng 5 thước.Đây là 2 công trình phòng thủ lợi hại giúp chúa Nguyễn ngăn chặn hiệu quả cáccuộc xâm lấn của quân Trịnh. Đào Duy Từ mất năm 1634 (hưởng thọ 63 tuổi). Chúa Nguyễn thương tiếc, đã truy tặngông Hiệp mưu đồng đức công thần, đặc tiến trụ quốc kim tử Vinh lộc đại phu Tháithượng tự khanh lộc khê hầu. Năm Gia Long thứ tư (1804), xét công trạng cáckhai quốc công thần, Đào Duy Từ được xếp vào hạng Thượng đẳng, cho thờ phụng ởThái miếu, năm Gia long thứ 9 (1810) được liệt thờ ở miếu khai quốc công thần,năm Minh mệnh thứ 12 (1831) truy phong đông cát đại học sĩ, Thái sư hoàn quốccông.  Với tư cách một nhà chính trị, ĐàoDuy Từ đã giúp chúa Nguyễn đưa xã hội Đàng Trong từng bước đi vào thể chế ổn định.Ông cũng đề nghị chúa Nguyễn cho tổ chức các kỳ thi để chọn người tài và thựcthi nhiều chính sách có lợi cho quốc kế dân sinh. Là một nhà thơ, Đào Duy Từcòn để lại cho đời một số tác phẩm có giá trị. Bài Ngọa Long cương vãn gồm 136câu lục bát từ lâu được phổ biến rộng rãi. Ngoài ra, tương truyền rằng vở tuồngSơn Hậu cũng như các điệu múa Hoa Đăng,Nữ tướng xuất quân cũng điều do Đào DuyTừ sáng tác. Sinh ra và lớn lên ở Thanh Hóa nhưng làng Tùng Châu thuộc xã Hoài thanh (HoàiNhơn) là nơi đã hun đúc thêm tài năng và ý chí của ông, giúp ông bắt đầu một sựnghiệp lớn. Sau khi ông qua đời chúa Nguyễn cho đưa thi hài về mai táng và lậpđền thờ tại đây. Hiện nay trên vùng đất thuộc Tùng Châu xưa vẫn còn một số ditích liên quan đến Đào Duy Từ . Di tích lăng mộ Đào Duy Từ nay thuộc địa phận thôn Phụng Du, xã Hoài Hảo, huyệnHoài Nhơn. Năm Gia Long thứ 4 (1805) nhà Nguyễn xét công trạng khai quốc côngthần, Đào Duy Từ được xếp hàng đầu, được cấp 15 mẫu tự điền và 6 người trôngcoi phần mộ. Đến năm Minh mệnh thứ 17 (1836), triều đình lại sai dân sở tại sửachữa lăng mộ cho ông. Trải qua thời gian và chiến tranh, lăng mộ ông bị hư hạinhiều. Lần sửa sang gần đây nhất được tiến hành năm 1999. Từ thị trấn Bồng Sơn ruổi theo Quốc lộ 1A khoảng 7 km tới cột cây số 1138 rồi rẽhướng tây là sẽ đến các địa chỉ cần tìm. Cỏ trên mộ ông luôn ấm hơi người, củacon cháu, của bà con nơi đây, của khách thập phương. Bởi cuộc đời đầy nhữngtình tiết ly kỳ của ông, bởi tấm lòng của ông với vùng đất quê hương thứ hainày, bởi sự nghiệp lẫy lừng của ông với chúa Nguyễn, với nhân dân Đàng Trong vẫnsẽ còn sống mãi với thời gian.